Cách sử dụng điều hòa đúng cách và có hiểu biết bạn không nên bỏ qua

Sử dụng điều hòa đúng cách và hiểu rõ nguyên lý hoạt động của máy lạnh không chỉ giúp tiết kiệm chi phí mà còn giảm tác động tiêu cực đến môi trường. Trong bài viết này trang tin tức online Lá Cải sẽ cùng tìm hiểu nguyên lý hoạt động và cách sử dụng điều hòa đúng cách nhé.

Nguyên lý hoạt động cơ bản của điều hòa

Hà Nội vừa ghi nhận mức tiêu thụ điện kỷ lục trong những ngày đầu tháng 8/2025, với công suất đỉnh đạt 5.992 MW vào ngày 4/8, tăng khoảng 14% so với cùng kỳ trước đó. Nguyên nhân chính là đợt nắng nóng gay gắt kéo dài, khi nhiệt độ tại Hà Nội thường dao động ở mức 35-38°C, có nơi vượt 38°C vào ngày 5/8, khiến nhu cầu sử dụng máy lạnh tăng vọt. Tuy nhiên, một yếu tố quan trọng khác là nhiều người dân chưa sử dụng điều hòa đúng cách, dẫn đến lãng phí điện năng và góp phần làm trầm trọng thêm vấn đề biến đổi khí hậu.

Máy lạnh (hay điều hòa không khí) hoạt động dựa trên chu trình làm lạnh nén hơi (vapor-compression cycle), tận dụng hai nguyên tắc vật lý chính: truyền nhiệt và sự thay đổi trạng thái của chất làm lạnh (refrigerant).

Nguyên lý truyền nhiệt:

• Nhiệt luôn di chuyển từ vật có nhiệt độ cao hơn sang vật có nhiệt độ thấp hơn. Điều này có nghĩa là máy lạnh không “tạo ra” lạnh mà chỉ chuyển nhiệt từ không gian bên trong (phòng) ra bên ngoài, làm cho một nơi lạnh hơn đồng thời làm nơi khác nóng hơn.

Nguyên lý thay đổi áp suất và nhiệt độ (liên quan đến định luật khí lý tưởng):

Khi khí bị nén ở áp suất cao mà thể tích không đổi, nhiệt độ của nó tăng lên; ngược lại, khi áp suất giảm, nhiệt độ giảm. Máy lạnh sử dụng chất làm lạnh (như R-410A hoặc R-32) để thực hiện quá trình này qua bốn giai đoạn chính:

• Hấp thụ nhiệt trong phòng: Không khí ấm từ phòng được hút vào dàn lạnh (evaporator). Chất làm lạnh ở trạng thái khí lạnh hấp thụ nhiệt từ không khí này, làm cho không khí trở nên mát mẻ và được thổi trở lại phòng.
• Nén khí: Máy nén (compressor) nén chất làm lạnh, làm tăng áp suất và nhiệt độ của nó (có thể lên đến 70-90°C).
• Thải nhiệt ra ngoài: Khí nóng được đẩy đến dàn nóng ngoài trời (condenser), nơi quạt thổi không khí ngoài trời qua để làm nguội và ngưng tụ chất làm lạnh thành chất lỏng.
• Giãn nở và làm lạnh: Chất lỏng làm lạnh đi qua van tiết lưu (expansion valve), giảm áp suất đột ngột, làm nhiệt độ giảm mạnh (xuống dưới 0°C), và quay lại dàn lạnh để lặp lại chu trình.

Quá trình này giống như một “bơm nhiệt” đảo ngược, chuyển nhiệt từ trong ra ngoài thay vì tạo lạnh từ không khí.

Giới hạn nhiệt độ để sử dụng điều hòa đúng cách

Trong điều kiện lý tưởng, máy lạnh có thể tạo ra chênh lệch nhiệt độ lên đến 11-14°C (tương đương 20-25°F) so với nhiệt độ ngoài trời, tùy thuộc vào loại máy và môi trường. Ví dụ, nếu nhiệt độ ngoài trời là 38°C, phòng có thể được làm mát xuống khoảng 24-27°C mà không quá tải hệ thống. Tuy nhiên, thực tế thường chỉ đạt 8-11°C chênh lệch do các yếu tố như cách nhiệt kém, độ ẩm cao hoặc máy cũ.

Khi bạn cố gắng đặt nhiệt độ thấp hơn mức hợp lý (như 20-22°C trong thời tiết nóng trên 35°C), máy nén phải hoạt động liên tục ở công suất cao, dẫn đến tiêu thụ điện tăng vọt (có thể gấp đôi) và nguy cơ hỏng hóc, chẳng hạn như cháy block nén (compressor burnout) hiện tượng dân gian gọi là “nổ lốc”. Theo các chuyên gia HVAC, quy tắc “20 độ” (Fahrenheit, khoảng 11°C) khuyến nghị không nên đặt bộ điều chỉnh nhiệt độ thấp hơn nhiệt độ ngoài trời quá 11°C để tránh tình trạng này. Đây là phương pháp sử dụng điều hòa đúng cách và giữ tuổi thọ của thiết bị được lâu nhất.

Sử dụng điều hòa đúng cách và thân thiện với môi trường

Để giảm lãng phí và bảo vệ môi trường, hãy áp dụng một số gợi ý được trang tin tức Tạp Chí Lá Cải tổng hợp khuyến nghị từ các tổ chức như ENERGY STAR và CSIRO, dưới đây là vài hướng dẫn sử dụng điều hòa đúng cách giúp tiết kiệm điện hơn.

• Đặt nhiệt độ hợp lý: Giữ ở 24-26°C ban ngày và 22°C khi ngủ, mức thoải mái mà không quá tải máy, tiết kiệm đến 10% điện năng cho mỗi độ tăng.
• Giữ nhiệt độ ổn định: Không tắt/mở liên tục; để máy chạy ở chế độ tự động để duy trì nhiệt độ, thay vì “bật mạnh” rồi tắt.
• Bảo dưỡng định kỳ: Thay lọc không khí mỗi 3-6 tháng, kiểm tra gas lạnh và vệ sinh dàn nóng/lạnh để tăng hiệu suất lên 15-20%.
• Kết hợp với các biện pháp hỗ trợ: Đóng kín cửa sổ, dùng rèm chắn nắng, kết hợp quạt trần để phân bố không khí mát, và cách nhiệt nhà tốt hơn.
• Chọn máy tiết kiệm: Ưu tiên máy inverter với nhãn năng lượng 5 sao, sử dụng chất làm lạnh thân thiện như R-32.

Sử dụng điều hòa có trách nhiệm và bảo vệ môi trường

Việt Nam là quốc gia có lãnh thổ nằm ở vùng nhiệt đới phía Bắc đường Xích đạo, đặc biệt là các đảo và tỉnh phía Nam. Chính vì thế thời tiết và khí hậu khá đẹp, tuy nhiên lại tương đối nóng vào mùa Hè, có vài nơi có thể lên đến ngoài 40 độ. Ở những thời điểm này, việc sử dụng một chiếc quạt bình thường là rất khó để giảm nhiệt, đặc biệt vào thời điểm cần một giấc ngủ ngon để đi làm. Chính vì thế, nhu cầu sử dụng máy lạnh là nhu cầu thiết yếu của người dân chúng ta.

Tuy nhiên, việc sử dụng máy lạnh sai cách, không chỉ lãng phí điện mà còn góp phần làm nóng Trái Đất. Máy lạnh toàn cầu hiện chiếm khoảng 7% lượng khí thải nhà kính, chủ yếu từ năng lượng điện tiêu thụ (phát thải CO2) và rò rỉ chất làm lạnh, những chất có tiềm năng làm nóng toàn cầu cao gấp hàng nghìn lần CO2. Theo Tổ chức Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP), nếu không kiểm soát, lượng khí thải từ làm mát có thể tăng gấp đôi vào năm 2050, làm trầm trọng hóa biến đổi khí hậu.

Tại Việt Nam, với nhu cầu máy lạnh tăng nhanh do đô thị hóa đang diễn ra khá mạnh, điều này càng trở nên cấp bách. Chính vì thế, bằng phương pháp sử dụng điều hòa đúng cách và thông minh, chúng ta không chỉ tiết kiệm điện mà còn góp phần giảm phát thải, bảo vệ môi trường cho thế hệ tương lai. Hãy theo dõi chuyên mục Nhịp sống hiện đại tại trang tin tức Lá Cải Online để đón nhận nhưng thông tin và mẹo sống hữu ích hơn cho cuộc sống nhé.